BIOGRAFIA, czyli "Ostatnia wyspa wspomnień"

Kochani opiekunowie z pewnością myślicie sobie o co chodzi z tą biografią?

Dlaczego BIOGRAFIA jest tak ważna?

Już wyjaśniam i proszę nie zaniechajcie dalszego czytania, bowiem jest to bardzo ważne zagadnienie dotyczące chorych na demencję. 

Opiekunowie, którzy znają biografię chorych, mogą lepiej odkodować sygnały związane z zachowaniami i wziąć je pod uwagę podczas postępowania z chorym.

Biografia jest często kluczem do podtrzymywania zdolności, które jeszcze nie zanikły- tzn. trzeba świadomie wymagać od chorych i motywować ich do wykonywania poszczególnych czynności, aby utrzymać je tak długo, jak to możliwe. (np. umiejętność czytania, mówienia, mycia się, posługiwania się sztućcami i wiele innych dla nas oczywistych czynności)

Znajomość biografii pozwala porozmawiać o wydarzeniach z życia chorego cierpiącego na demencję, pomaga mu to dłużej utrzymać jego tożsamość ("ostatnia wyspa pamięci , wspomnień"), daje mu bezpieczeństwo i wzmacnia jego pewność siebie;  pomaga radzić sobie w trudnych sytuacjach.

Czym jest biografia?
Praca biograficzna nazywana jest zbieraniem informacji o życiu chorego. Kawałki układanki powinny stworzyć nam obraz historii jego życia i powinniśmy złożyć ją razem tak, aby chory nie pojawił się w niej jako arkusz bez tytułu.

Osoby demencyjne to nie tylko jedno wielkie nieszczęście, które teraz przed nami stoi , siedzi lub leży. Każdy z nich ma indywidualną historię życia, która nigdy nie będzie taka sama jak historia innego człowieka.

Niebezpieczeństwo jest ogromne, że zagubieni chorzy ze względu na swoją okrutną chorobę będą traktowani jak małe niedosłyszące, niedoświadczone dzieci. Powinniśmy się tego wystrzegać.

Wzloty i upadki długiego życia kształtowały chorego i teraz określają jego zachowanie, nawyki, skłonności i wrażliwość.

Znajomość historii życia i charakteru chorego pomaga nam go zrozumieć i odpowiednio reagować na jego zachowania, pomaga nam nie brać do siebie skłonności chorego do obrażania i oskarżania nas lecz traktować to jako próby uporania się z niepożądanymi emocjami.

Jak stworzyć biografie?

W początkowym stadium choroby chory sam może nam opowiedzieć o sobie. Jeśli jest już na to za późno, powinniśmy zrobić wywiad w rodzinie- popytać rodzeństwo, jeśli żyją rodzice, dzieci, dalsza rodzina, przyjaciele.

Jak przebiegał rozwój chorego tzn. szkoła, praca, zawód, wojsko, okres emerytalno-rentowy.

Czy chory ma specjalne uzdolnienia np.muzyczne, praktyczne, socjalne- by je pielęgnować i dać zajęcie choremu.

Trudne przeżycia, nieszczęścia- by unikać tych tematów, dziwactwa, przyzwyczajenia.

Pokolenie naszych seniorów przeżyło w młodości czas wojny, co może prowadzić do wielu lęków, strachu przed różnymi sytuacjami przypominającymi te ciężkie czasy. Mieliśmy u nas w ośrodku panią, która dostawała ataku lęku , wręcz histerii na widok jednego z pielęgniarzy, kiedy miał się on  nią zajmować. Po przeprowadzonym wywiadzie okazało się, że pani została w czasie wojny zgwałcona przez radzieckiego żołnierza- lekarza. Pielęgniarz, ubrany w swój kitel, z rosyjskim akcentem przypominał jej tamto przeżycie. Od tamtej pory pani była pielęgnowana tylko przez kobiety i problem znikł. Uczulam was , by w tym obszarze wspomnień poruszać się z wielką ostrożnością, nie zmuszać chorych do wspominek o tych czasach, chyba że sami chcą o tym mówić.

Przykładowe pytania o biografię - których odpowiedzi najlepiej zapisać, by móc co jakiś czas do nich sięgać:

Dom Rodzinny:

Dziadkowie i rodzice- ich zawody .

Rodzeństwo- ich imiona, ulubione rodzeństwo.

Dom rodzinny- jak wyglądał ( mieszkanie , dom, zapach domu rodzinnego, kolory, okolica), ile osób mieszkało razem, zwierzęta.

Czy w domu rodzinnym produkty spożywcze były przygotowywane własnoręcznie?

Jakie prace musiały być wykonywane przez dzieci ?

Jakie tradycje pielęgnowano? Np. Niedzielny obiad, modlitwa przed posiłkiem, boże narodzenie itp.

Czy dzieci były nagradzane i chwalone?

Jak spędzano czas wolny i wakacje?

Obowiązki w domu.

Dzieciństwo:

Czy wiadomo coś o porodzie i chrzcie chorego? 

Cechy osobowości, pseudonim( jest ważny, by czasem móc dotrzeć do chorego , gdy nie reaguje już na mama, tata etc), przezwisko, zdolności.

Ulubione potrawy, napoje, przekąski, muzyka, piosenki, zapachy, ubrania,

Ulubiona zabawka( miś, lalka- ich imię, auto, itp)

W co się najchętniej chory jako dziecko bawił?

Hobby- czy mogły być pielęgnowane?

Czy chory stracił w dzieciństwie kogoś bliskiego?

Młodość:

Czy chory mógł samodzielnie wybrać zawód i szkołę ?

Czy były obowiązki w domu rodzinnym?

Idole, przyjaciele, stowarzyszenia do których należał.

Czy były dobre kontakty z rodziną, sąsiadami, ?

Pierwsza miłość.

Kiedy opuszczono dom rodzinny?

Dorosłość:

Małżeństwo- w jakim wieku?

Jaka praca - jeśli taka była?

Jak nazywano chorego pieszczotliwie?

Jak się powodziło finansowo?

Czy organizowano sobie czas wolny?Podróże?

Do czego chory przykłada szczególną uwagę?

Rytuały- czy były?

Czy chory boi się czegoś szczególnie? Np. ciemnych pomieszczeń, psów, etc

Czas emerytalny:

Czy chory mógł w tym czasie być samodzielny?

Zdrowie, również partnera.

Czy były jakieś obciążenia (finansowe, zdrowotne, pielęgnacja partnera, etc)?

Jakie były kontakty z rodzina, sąsiadami, znajomymi?

Pamiątki rodzinne- czy były i jakie?

Czy coś sprawia choremu jeszcze przyjemność, co go może ucieszyć?

Aktualnie:

Ulubione potrawy, napoje. Czego chory nie lubi?

Ulubione ubrania.

Czy są ulubione kosmetyki? Perfuma, dezodorant, szminka, krem, mydło-

Pielęgnacja ciała, co jest dla chorego ważne? np. czyszczenie uszu, golenie, wyrywanie brwi, lakier do paznokci, itp., jak często do fryzjera?

Kiedy chory wstaje rano, i kiedy kładzie się do łóżka?

Jak chory śpi? np. przy otwartym oknie, ciepło, zimno, piżama, koszula nocna, mała poduszka, wysoko, nisko, jasno, ciemno?

Czy chętnie ogląda telewizję lub słucha radia?

Hobby?

Co chory potrzebuje by się dobrze czuć w mieszkaniu, domu?

Pomyślicie sobie, że dużo tych informacji. No tak , ale jak pisałam wcześniej, każdy człowiek jest inny i z pewnością u jednego uzyskacie wiele odpowiedzi na wiele pytań , a u innych połowa pozostanie bez konkretnych odpowiedzi, bo będzie uważana za nieistotną.

Myślę , że zapoznanie się z biografią chorego pomoże wam ich zrozumieć i odpowiedzieć na wiele pytań. Wyobraźcie sobie, że nigdy nie piliście kawy, a teraz serwuje się ją wam codziennie na śniadanie, bo tak prościej, jak cała rodzina pije kawę -to chory tez powinien. Albo, że kąpaliście się raz w tygodniu, a teraz trzeba to robić codziennie, bo trzeba dbać o czystość. Nigdy nie byliście zależni od innych, zawsze zaradni i samodzielni, a teraz nie możecie znaleźć drogi do toalety. Codziennie przebywaliście na powietrzu, w ogrodzie lub spacerowaliście w parku, a teraz nie pozwala się wam wyjść poza drzwi domu :-) Przykłady można mnożyć, dlatego ważne jest by poznać upodobania chorych i unikać sytuacji, które prowadzą do frustracji i niepożądanych emocji u nich.
Pomyślcie może, by stworzyć własną biografie, która pomoże kiedyś naszym bliskim poznać nasze upodobania, gdy będziemy potrzebować pomocy. Ja planuję też taką napisać- bo nie wiem czy moje dzieci znają mnie na tyle , by wiedzieć co lubię , a czego nie ścierpiałabym nigdy- np. czarnej kawy, albo elastycznych ubrań, których nienawidzę.
A na koniec jak zwykle pamiętajmy o sobie, swoich potrzebach i upodobaniach. Dajmy sobie chwilę wytchnienia i zróbmy coś, co da nam siłę i naładuje nasze baterie. Obojętnie co to będzie, najważniejsze , by zaczerpnąć powietrza i odreagować stres związany z opieką nad bliskimi. Bardzo tego potrzebujemy. Pozdrawiam was cieplutko, trzymajcie się.  

Danuta